Liberalna stranka u Švedskoj je nastala još davne 1809. godine. Po mišljenju nekihbanalitičara ova stranka je možda prva u svetu, koja je u svom nazivu upotrebila reč “liberalna”. Stranka je u više navrata menjala naziv i formirala koalicije sa drugim političkim
partijama. Tako 1902. godine. nastaje Slobodoumna nacionalna udruga (Frisinnade
Landsföreningen). Ona je zapravo prva liberalna stranka, koja je u svom nazivu imala
nacionalnu osnovu. Oslanjala se isključivo na “slobodni verski” crkveni pokret. Godine 1923,
stranka se deli, zbog suprotnih mišljenja po pitanju alkohola i prava manjina, te s toga nastaje Liberalna stranka Švedske. Međutim 11 godina kasnije, stranke se mire i zajednički formiraju Narodnu stranku (Folkparitiet). Zatim dolazi Drugi svetski rat, te u periodu 1939-1945 Narodna stranka učestvuje u ratnoj koalicionoj vladi, koju u tom trenutku čine sve stranke osim komunista. Važno je napomenuti da Švedska ostaje neutralna tokom čitavog Drugog svetskog rata. Nakon toga, nema značajnih dešavanja, sve do 1976. godine kada Narodna stranka ulazi u tročlanu vladu. Taj prvi ulazak nije doveo do bitnih političkih promena, pa već tri godine kasnije dolazi do pokretanja nove tročlane koalicije. Dakle, ova stranka ima izuzetno dugu istoriju postojanja. Kao što se može videti njeni prvi koreni datiraju sa samog početka 19. veka.
U osnovi ideologije ove partije stoji: liberalizam (socijalni, ekonomski, konzervativni), liberalni feminizam i naravno proevropska orijentisanost. Što se tiče političke pozicije, stranka pripada desnom centru. Istorijski gledano, službena ideologija ove stranke bila je socijalni liberalizam. To je u osnovi podrazumevalo mešovitu ekonomiju, ali je obuhvatalo i koncept socijalne države. U početku, stranka je bila saveznik sa socijaldemokratama, ali do glavnog mimoilaženja dolazi u pogledu nacionalizacije privatnih preduzeća, čiji je inače glavni zagovornik bila upravo socijaldemokratska stranka. Izuzetno važna pitanja kojima se stranka bavila u prošlosti bila su prava žena i strana pomoć. Da bi danas stranka u potpunosti postala zagovornik liberalnog feminizma. Sledeće važno pitanje jeste svakako spoljna politika. Ova stranka oduvek je bila orijentisana ka Ujedinjenom Kraljevstvu, pa je samim tim bila i snažni protivnik komunizma i nacizma, koji su bujali u svetu tokom Drugog svetskog rata. Tokom 1980-1982, stranka sa vladom formira koaliciju pod nazivom “Središnja zabava”. Da bi 1990. dodala svom nazivu liberalni, pa samim tim postala Liberalna narodna stranka (Folkpartiet liberalerna). Kao što možemo videti, stranka je u više navrata bila deo vlasti, učestvovala u nekoliko koalicionih vlada i pokušala da svoju partijsku ideologiju na što bolji način prezentuje i implementira unutar Švedske.
Ključno je napomenuti da je stranka tokom Hladnog rata, bila izričiti protivnik politike Sovjetskog Saveza i da je u potpunosti podržavala borbu Baltičkih naroda protiv Sovjetskog režima. Po završetku Hladnog rata, Liberalna narodna stranka, postala je prva Švedska stranka koja je pozvala na napuštanje tradicionalne politike neutralnosti i na pristupanje NATO alijansi. Što se tiče nekih svetskih pitanja, podržali su dekolonizaciju i snažno zagovarali ukidanje aparthejda u Južnoj Africi. Uz to, izražavala je snažno protivljenje svim komunističkim dikraturama u zemljama trećeg sveta. Takođe, Liberali su snažno podržali put Švedske ka Evropskoj Uniji, što se i dogodilo 1995. godine. S tim u vezi, vodili su i kampanju za pridruživanje Ekonomskoj i monetarnoj Uniji, o čemu je održan i referendum 2003. godine. Iste godine liberalna narodna stranka podžava invaziju na Irak od strane Sjedinjenih Američkih Država i polako postaje sve veći zagovornik konzervativnog liberalizma. U glavna pitanja uključuje: borbu protiv kriminala, unapređenje školskog sistema, jačanje abolicionističke politike prema drogama itd…
Među biračima, Liberali imaju najveću podršku od ljudi koji su uglavnom starosti
preko 65 godina. Jako uporište imali su u slobodnim crkvama (naročito među protestantima). Najbolje uspehe na izborima Liberali su zabeležili u nekoliko navrata kada su bili deo vlade tj unutar Riksdaga. Prvi put ulaze u vladu nakon izbora 1940 i 1944 godine (ratna koaliciona vlada o kojoj je gore bilo reči). Tada uzimaju 12% glasova. Zatim su bili u opoziciji sve do 1976 i 1979 godine ( kada ulaze u sastav tročlane vlade, što je takođe gore spomenuto). Tada uzimaju nešto manje (oko 10-11%). U vladu ponovo ulaze tek 1991. U periodu raspada Sovjetskog Saveza, pa nakon toga još u dva navrata 2006 i 2010. godine. Na tim izborima uzeli su svega nešto preko 7% glasova. Kontroverzna situacija dogodila se na izborima 2002. godine, kada je ova stranka optužena da je pokušala da pridobije birače korišćenjem retorike desnog populizma. To je produbilo podele unutar stranke, te je ona optužena za napuštanje svog izvornog socijalnog liberalizma.
Što se tiče stava prema aktuelnim pitanjima Liberali su u potpunosti za ostanak Švedske u okviru porodice evropskih zemalja. Taj svoj san su ostvarili, a sada im je primarni cilj ulazak Švedske u NATO, o čemu gaje viziju još od kraja Hladnog rata. Pogotovo u jeku rata u Ukrajini, Švedska se totalno okrenula od Rusije, pre svega zbog bezbednosne politike. Vezano za to jedini spas vidi u ulasku u NATO savez, pa je u isto vreme kada i Finska podnela zahtev za članstvo. Tako da je ova politička partija, koja je od 2015. godine zvanično promenila naziv iz Liberalna narodna stranka u Liberali (Liberalerna). Ona ostaje verna svojoj liberalnoj politici, zalaganju za veća prava i slobode, borbu protiv kriminala i brigu da bolji zivot svojih građana. Videćemo šta će izbori 2022. godine doneti Liberalima, ali za sada se gaje očekivanja da im je glavni cilj ulazak unutar vlasti.
Autor: Miloš Stevanović